"Osmanlı Leaks" Osmanlı ve Roma arasında kısa bir istihbarat savaşıı

Stephan Gerlach’ın Türkiye Günlüğü kitabından istihbarat notları…

     Gerlach    İstanbul'a elçi olarak gönderilen "Sonnegk ve Preyburg Kontu" David Ungnad ile beraber, sefaret heyetinin protestan vaizi olarak geldi ve beş seneden fazla İstanbul’da kaldı. kaldı. “Efendim” dediği kişi David Ungnad’dır. Kendisi Kutsal Roma-Germen imparatoru I. Maximilian‘ın barış elçisidir.

     Saygıdeğer efendime habercilerinden birinin verdiği kesin bilgiye göre, Mehmed Paşa, Budin ve Temeşvar'daki paşalara bir mektup göndermiş ve onlara, silah ve erzaklarını takviye etmeleri talimatını vermiş. Hıristiyanlara karşı savaşıldığı dönemden beri toz toprak içinde bekletilmiş olan topları ortaya çıkartıp yeniden dökmelerini, Sava ırmağı kıyısında bulunan

Belgrad ve Budin'in erzak depolarını yiyecekle doldurmalarını buyurmuş. Demek ki onların barışı koruyacaklarına güvenmemek gerek.  Saygıdeğer efendim, Türklerin bize karşı uyguladıkları bu gibi kurnazca yöntemleri keşfedebilmek için masraftan kaçınmamaktadır.

Kendisinden önce gönderilen elçilerden hiçbiri bunu yapmamıştır. Böylece kah para ödeyerek, kah çeşitli akıl almaz yollardan, bu meseleleri bilen veya başkalarından öğrenebilen kişilerden, Türklerin başvurdukları hileler hakkında bilgi toplamaktadır. Türklerden Venedik, Lehistan, ErdeL,  Fransa, İspanya ve Macaristan ile ilişkilerine dair haberler de edinmektedir. Bu bilgi kaynaklarının arasında iki Macar var ki, ilişkilerini ve haberlerini hemen hemen her gün Latince ve Macarca olarak efendime göndermektedirler.

    Budin paşasının buradaki temsilcisi olan Peşteli bir kitip (secretarius), buradan efendisine gönderilen bütün mektupların bir kopyasını bize vereceğine ve böylece bizimkilerin bu bilgiler doğrultusunda önlem almalarını sağlayacağına söz verdi. Aynı şekilde padişahın zindanında bulunan bir Alman da, tutsaklarla mektup alışverişini gizlice sağlamaktadır. Budin' deki bir sipahi ve 'bir yeniçeri aracılığıyla da Gomorra' da bulunan Kielmann ile mektuplaşmak mümkün olmaktadır.

         Efendim, buradan dışarıya mektup göndermek için pek çok yollar bulmuştur. Bir Türk haberci, ileteceği mektupları bir kazmanın sapına gizlemektedir. Kanije' deki yöneticinin hizmetkarı olan bir Ragusalı, tüccar kılığına bürünüp, üzerine şüphe çekmeden başka Ragusalılarla birlikte bütün Türkiye'yi dolaşmaktadır. Ragusa ve Venedik ile ilgili başka haberciler de vardır.

    Bugün Erdel'deki bir çavuştan mektup aldık. Lehistan'daki seçimlere altı aday katılmış ve sonunda bir Lehistanlı asilzade seçilmiş. Ama seçilen kişi Lehistan tacını kabul etmek istemeyince, Erdel voyvodasını [Stephan Batory] seçmişler.

      Fark edilme riskine karşı limonlu kağıtlar

    12 Şubat'ta paşa, efendimden bir talepte bulundu: İmparatora gönderilen mektuplar önce paşaya okutulmalıymış. 14 Şubat'ta efendimin imparatora yollayacağı mektupların Türkçeye

çevrilmesi için paşa, [Divan tercümanı Frankfurtlu Ali Bey'i bizim elçiliğe gönderdi. Mektuplarda sakıncalı saydıkları herhangi bir ifade bulamadılar. Oysa tartışılan konular ve yaşanan olaylar bütün ayrıntılarıyla başka kağıtlara limon suyu ile yazdırıp Türklerin gözüne batmayacak bir biçimde gizlendi. Kağıdın üzerinde bir tek harf bile görülmüyordu. Efendim nişanlısına armağan olarak gönderdiği çeşit çeşit ipek kumaşlan bu kağıtlara sardı. İmparatora gönderilen mektubun satırları arasına da bildirilmesini gerekli gördüğü

bazı haberleri gene limon suyu ile yazdırdı. Paşa bunları fark etmedi.

Bugün efendimden öğrendiğime göre, Budin'de bulunan yedi çavuş onun hizmetindeymiş ve bunlar mektupları  iletmekle görevlendirilmiş olup, bu iş için her birine IS veya 20 taler ödeniyormuş. Eğer gizli bir mesaj getirirler ya da götürürlerse, kendisine bunu bildiren bir not bırakmaları tembihlenmiş. Padişahın armağanları geldiğinde, efendim paşadan bu çavuşların maaşlarını artırmasını rica edeceğine dair söz vermiş, bu vaatle onlara kendi işini yaptırıyormuş. Efendimin mektuplarını iletmek için Venedik üzerinden geçen yol tercih ediliyor. Çünkü evvelce mektupların alıcının eline geçmesi aylarca sürüyordu. Ama şimdi balta saplarına, şişelere veya temiz kağıt üzerine limon suyu ile yazılıp ipekli kumaşlara sarılarak 15 veya 10 günde yerine varmaları mümkün oluyor…